Podstawą do budowy sieci PIONIER stał się program „PIONIER: Polski Internet Optyczny – Zaawansowane Aplikacje, Usługi i Technologie dla Społeczeństwa Informacyjnego”. Program został zaakceptowany w roku 2000 i przyjęty do realizacji w roku następnym przez Komitet Badań Naukowych (KBN. Definiuje on program PIONIER jako "Polski Internet Optyczny - Zaawansowane Aplikacje, Usługi i Technologie dla Społeczeństwa Informacyjnego". Program PIONIER zainicjował szereg działań (później dołączyły do niego takie programy jak ePolska, Wrota Polski itp.) mających na celu budowę podstawowych mechanizmów społeczeństwa informacyjnego, umożliwiających Polsce równorzędne partnerstwo z innymi krajami.

Program koncentruje się na trzech obszarach:

• budowie szerokopasmowej infrastruktury sieciowej dla wspomagania nauki, dorównującej podobnym instalacjom w innych krajach europejskich; już po pierwszych latach prac mogliśmy z niemałą satysfakcją stwierdzić, iż aktualnie działająca infrastruktura nie odbiega technologicznie od wiodących europejskich sieci, a także naukowych sieci akademickich w USA;
• wytworzeniu i przetestowaniu pilotowych usług i aplikacji dla społeczeństwa informacyjnego, stanowiących podstawę dla wdrożeń w takich dziedzinach, jak: nauka, edukacja, opieka zdrowotna, środowisko naturalne, administracja rządowa i samorządowa, przemysł i usługi;
• stworzeniu konkurencyjnych warunków do aktywnego tworzenia oprogramowania do nowych zastosowań w społeczeństwie informacyjnym.

Głównym celem sieci PIONIER jest obsługa całego polskiego środowiska akademickiego i naukowego oraz wspomaganie realizowanych przez to środowisko projektów badawczych i edukacyjnych. Konsorcjum PIONIER określa kierunki rozbudowy, politykę użytkowania sieci PIONIER, zasady jej eksploatacji, zarządzania i współpracy z innymi instytucjami krajowymi i zagranicznymi.

Wynikiem projektu jest powstanie Ogólnopolskiej Szerokopasmowej Sieci Optycznej PIONIER, w której podstawowym medium transmisyjnym są kable światłowodowe ułożone w ziemi lub podwieszone na liniach energetycznych. Obecnie (kwiecień 2015) całkowita długość eksploatowanych linii światłowodowych w sieci PIONIER wynosi łącznie 8944 km, w tym w Polsce 6490 km oraz 2454 km poza Polską do Hamburga w Niemczech oraz do ośrodka CERN w Genewie. W okresie od roku 2001 do chwili obecnej wybudowano w kraju 5612 kilometrów własnych linii światłowodowych, w których znajdują się standardowe włókna jednomodowe (G.652) oraz włókna o niezerowej przesuniętej dyspersji (G.655).

W sieci PIONIER realizowana jest transmisja z wykorzystaniem systemów z zwielokrotnieniem falowym - DWDM. Aktualnie w sieci eksploatowane są 2 systemy transmisyjne DWDM pracujące na oddzielnych parach włókien. Pierwszy obsługuje 2 kanały optyczne (lambdy 10 Gbit/s), a drugi pozwala na uruchomienie do 80 kanałów 10 Gbit/s realizujących połączenia pomiędzy dowolnymi węzłami sieci. Systemy te realizują połączenia pomiędzy przełącznikami MPLS i routerami wielokrotnymi łączami 10 Gigabit Ethernet.

Trwają obecnie  intensywne prace nad budową systemu transmisyjnego pozwalającego przesyłać informacje w kanałach 100 Gbit/s pomiędzy centrami KDM (w topologii pełnej kraty), pomiędzy ośrodkami MAN a sąsiednimi centrami KDM oraz z Polski do Hamburga i CERN w Genewie (przewidywane uruchomienie połowa 2015r.), a w niedalekiej przyszłości w kanałach 400 Gbit/s.

Szerokopasmowa sieć światłowodowa PIONIER jest wykorzystywana aktualnie do:

• obsługi akademickiej sieci Internet;

• budowy dedykowanej sieci dla połączeń pomiędzy centrami superkomputerowymi (ośrodkami KDM) oraz zestawiania dedykowanych połączeń wykorzystywanych w polskich i międzynarodowych projektach badawczych;

• rozwoju sieci regionalnych (poprzez udostępnienie akademickim sieciom MAN włókien światłowodowych, wykorzystywanych do obsługi uczelni, szkół wyższych, instytucji naukowych, jednostek terenowych administracji rządowej i samorządowej, szpitali, ...)

Operatorem Polskiej Szerokopasmowej Sieci Naukowej PIONIER jest Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe, które jednocześnie zarządza Miejską Siecią Komputerową POZMAN. Bardzo ważnym aspektem działania sieci PIONIER są jej połączenia zagraniczne. W ramach obsługi połączeń zagranicznych PCSS zarządza połączeniem polskiego środowiska naukowego z europejską GÉANT i światowymi sieciami naukowymi. Nad prawidłowym funkcjonowaniem usług sieci PIONIER nadzór w trybie 24h na dobę przez 365 dni w roku utrzymuje Centrum Zarządzania Siecią PIONIER (NOC PIONIER) (http://noc.pionier.gov.pl) Poznańskiego Centrum Superkomputerowo-Sieciowego. Zgłoszenia do Centrum Zarządzania Siecią można kierować telefonicznie lub pocztą elektroniczną 24h/dobę, 7 dni w tygodniu.

Zakres działania Centrum Zarządzania Siecią obejmuje:

• monitorowanie stanu połączeń zagranicznych sieci PIONIER;
• monitorowanie stanu sieci rozległej PIONIER;
• przyjmowanie zgłoszeń o awariach;
• przyjmowanie zgłoszeń dotyczących usług;
• przyjmowanie zgłoszeń dotyczących naruszenia zasad bezpieczeństwa;
• przyjmowanie informacji o planowanych pracach;
• diagnostyka awarii.

Inwestycja sieci optycznej

Podstawowym medium transmisyjnym sieci PIONIER są kable światłowodowe ułożone w kanalizacji lub podwieszone na słupach energetycznych. W okresie od roku 2001 do grudnia 2014 wybudowano 5612  kilometrów łączy światłowodowych, w których znajdują się standardowe włókna jednomodowe (G.652) oraz włókna o niezerowej przesuniętej dyspersji (G.655). Wraz z włóknami dzierżawionymi od innych operatorów w sieci PIONIER w Polsce użytkowanych jest 6 490  km linii światłowodowych, zaś poza Polską do Hamburga w Niemczech oraz do ośrodka CERN w Genewie wykorzystywanych jest 2454 km linii światłowodowych. Na włóknach tych realizowane są transmisje z wykorzystaniem systemów DWDM.

Obecnie w infrastrukturze sieci PIONIER zainstalowane są dwa odrębne systemy transmisyjne DWDM pracujące na oddzielnych parach włókien światłowodowych.

System pierwszy oferuje 2 kanały 10 Gbit/s łączące wszystkie 21 Miejskie Akademickie Sieci Komputerowe.

Drugi system transmisyjny DWDM umożliwia uruchomienie do 80 kanałów optycznych 10 Gbit/s. Swoim zasięgiem obejmuje także całą Polskę i łączy wszystkie węzły sieci MAN wraz z odgałęzieniami do granic umożliwiając bezpośrednie połączenia pomiędzy dowolnymi węzłami sieci. System ten posiada funkcjonalność directionless, colorless, contentionless, tzn. realizuje funkcje zmiany długości fali oraz kierowania sygnału w dowolnym kierunku liniowym jedynie poprzez programową zmianę konfiguracji bez fizycznej ingerencji obsługi technicznej.

Szerokopasmowa sieć światłowodowa PIONIER jest wykorzystywana aktualnie do:

•    obsługi akademickiej sieci Internet
•    budowy dedykowanej sieci dla połączeń pomiędzy centrami superkomputerowymi (ośrodkami KDM)
•  rozwoju sieci regionalnych (poprzez udostępnienie akademickim sieciom MAN włókien światłowodowych, wykorzystywanych do obsługi jednostek terenowych administracji rządowej i samorządowej, szkół, szpitali,...)

Ważnym elementem sieci PIONIER są istniejące bezpośrednie łącza światłowodowe do operatorów zagranicznych. Za pomocą tych łącz możliwe jest tanie i szybkie bezpośrednie dojście do głównych węzłów wymiany Internetu oraz połączenia z sieciami naukowymi innych krajów. W chwili obecnej takie łącza istnieją na granicy z Niemcami (Słubice - połączenie z siecią DFN, Gubin, Kołbaskowo), Czechami (Cieszyn - połączenie z siecią CESNET) i Słowacją (Zwardoń - połączenie z siecią SANET), Ukrainą (Hrebenne – połączenie z siecią UARNET i URAN), Białorusią (Kuźnica – połączenie z siecią BASNET) i Litwą (Ogrodniki – połączenie z siecią LITNET). Od połowy sierpnia 2010 otwarto możliwość połączenia sieci PIONIER z siecią naukową w Rosji (Obwód Kaliningradzki).

Uruchomiony został także system transmisyjny z Poznania przez Słubice do Hamburga, gdzie sieć PIONIER łączy się bezpośrednio z siecią naukową SURFnet i NORDunet. Z Hamburga sieć PIONIER dysponuje łączami do punktu wymiany ruchu w Amsterdamie (AMS-IX) oraz do punktu dostępu do zasobów GLIF (Global Lambda Integrated Facility).

Aktualnie użytkowana infrastruktura
Sieć PIONIER obejmuje obecnie 21 akademickich sieci MAN (22 Jednostki Wiodące) zapewniając środowisku naukowo-badawczemu w Polsce (uczelnie wyższe, instytuty badawcze, centra superkomputerowe, biblioteki, itp.) dostęp do zasobów światowego Internetu oraz dedykowane połączenia pomiędzy ośrodkami naukowymi w Polsce i do ośrodków za granicą.

PIONIER łączy wszystkie 21 akademickich sieci MAN własnymi łączami o szybkości 2 x 10 Gbit/s (technologia DWDM)   oraz na oddzielnej parze włókien pracuje system transmisyjny DWDM umożliwiający wykorzystanie do 80 kanałów optycznych (lambd) 10 Gbit/s pomiędzy sieciami MAN wraz z dojściem do granic.


Systemy DWDM stanowią bazę dla realizacji transmisji danych różnych systemów wyższego poziomu w hierarchii sieci transmisyjnej. W sieci PIONIER używane są w tym celu między innymi urządzenia wykorzystujące technologię MPLS takie jak  NetIron XMR  16000/8000  firmy Foundry Networks czy MX960 firmy Juniper. Główny i zapasowy router sieci PIONIER znajdują się w Poznaniu, są to urządzenia klasy operatorskiej Juniper MX960 i MX480.

Sieć PIONIER posiada połączenia zagraniczne do europejskiej sieci naukowej GEANT oraz do Internetu światowego. Połączenia do sieci GEANT zrealizowane zostały w technologii 10 Gbit/s w technologii Packet over Sonet - łącze podstawowe oraz 10 Gbit/s w technologii Gigabit Ethernet i doprowadzone bezpośrednio do węzła sieci GEANT w Poznaniu. Połączenie do Internetu zagranicznego posiada aktualnie przepustowość 15 Gbit/s.

Nad prawidłowym funkcjonowaniem sieci PIONIER nadzór w trybie 24h na dobę przez 365 dni w roku utrzymuje Centrum Zarządzania Siecią PIONIER (PIONIER NOC) Poznańskiego Centrum Superkomputerowo-Sieciowego wraz z IP-NOC działające w Centrum Komputerowym Politechniki Łódzkiej.

• Program budowy infrastruktury informatycznej nauki w latach 1992 - 2000
• Akademicka sieć szerokopasmowa Pol-34/622
• Nowy program rozwoju infrastruktury informatycznej nauki PIONIER na lata 2001 - 2005 i założenia budowy ogólnopolskiej sieci optycznej łączącej 21 światłowodowych akademickich sieci MAN
• Budowa ogólnopolskiej sieci optycznej od listopada 2001 r.
• 20 października 2003 oddano do próbnej eksploatacji 2600 km kabli światłowodowych i uruchomiono transmisje 10 Gb/s
• 1 stycznia 2004 zakończyła swoje działanie sieć Pol-34/622 i rozpoczęła operacyjne działanie sieć PIONIER

Kalendarium PIONIERa

15 lipca 1997
podpisanie Umowy o współdziałaniu jednostek wiodących w użytkowaniu i rozwoju sieci krajowej ATM 34Mb/s: IChB PAN-PCSS operatorem sieci

1 marca 1999
Podpisanie Umowy 1/99/POL-34 o dostępie do wspólnego kanału łączności z europejska siecią naukową TEN-155

2 listopada 1999
Złożenie w KBN pierwszej wersji programu PIONIER
Środowiskowa dyskusja programu PIONIER
Zbieranie postulatów środowiska naukowego

29 czerwca 2000
Decyzja KBN akceptująca przedstawiony przez środowisko naukowe program PIONIER
KBN zaprasza do współpracy w realizacji programu PIONIER;

28 marca 2001r.
KBN przekazuje IChB PAN-PCSS, jako operatorowi sieci POL-34, koordynacje działań związanych z budową sieci w ramach programu PIONIER;

30 marca 2001
Powołanie przez Dyrektora IChB PAN-PCSS Środowiskowego Zespołu Negocjacyjnego w ramach programu PIONIER w składzie: M. Nakonieczny - Gdańsk, M. Noga - Kraków, P.Sąsiedzki - Gliwice, S. Starzak - Łódź, M. Stroiński - Poznań;

25 kwietnia 2001
Podpisanie w Poznaniu Porozumienia o budowie i eksploatacji Ogólnopolskiej Sieci Optycznej jednostek naukowo - akademickich PIONIER;

21 czerwca 2001
KBN podejmuje warunkową decyzję o przyznaniu środków finansowych;

31 lipca 2001
Podpisanie w Gliwicach "Porozumienia o utworzeniu Konsorcjum na rzecz eksploatacji i użytkowania Ogólnopolskiej Sieci Optycznej jednostek naukowo-akademickich PIONIER";

28 listopada 2001
Przekazanie dotacji (~40 mln zł), rozpoczęcie budowy;

26 listopada 2001
Decyzja o przyznaniu środków na kontynuacje budowy, przekazanie dotacji (~75 mln zł) w okresie od sierpnia do grudnia;

kwiecień 2003
Rozwój sieci POL-34/622

20 października 2003
Uruchomienie wybudowanego fragmentu sieci PIONIER

październik 2003
Przekazanie sieci PIONIER do eksploatacji próbnej (urządzenia transmisyjne i 2600 km światłowodów)

listopad 2003
Umowa Konsorcjum PIONIER, Kazimierz Dolny

2003 rok
Sieć PIONIER o długości łączy 16 MANów

styczeń 2004
Początek operacyjnej pracy sieci PIONIER

grudzień 2004
Rozwój sieci PIONIER, odebranie odcinków Radom-Puławy-Lublin oraz Warszawa-Sochaczew

grudzień 2005
Odebranie połączeń światłowodowych na trasie Poznań - Szczecin - Koszalin oraz Gorzów - Słubice. Długość użytkowanej sieci PIONIER 3430 km

luty 2006
Odebranie połączeń światłowodowych na odcinkach Koszalin - Gdańsk, Sochaczew - Poznań oraz Szczecin - Kołbaskowo

grudzień 2006
Długość użytkowanej sieci PIONIER wynosi 4250 km
Transmisja 10 Gb/s do 19 MANów, druga lambda 10 Gb/s pomiędzy centrami KDM Gdańsk - Poznań - Wrocław - Kraków i Poznań - Warszawa

styczeń 2007
Uruchomienie drugiej lambdy 10 Gb/s 19 MAN-ów (za wyjątkiem Rzeszowa i Olsztyna)

lipiec 2007
Uruchomienie nowego łącza światłowodowego między Bielsko-Białą a Zwardoniem i Żyliną na Słowacji (2 lambdy 10 Gb/s)
Uruchomienie dzierżawionego połączenia 1GE między Olsztynem a Białymstokiem

grudzień 2007
Sieć PIONIER użytkuje 4320 km światłowodów w tym 3835 km własnych

grudzień 2008
Sieć PIONIER ma długość 5220 km i łączy 21 MANów własnymi światłowodami

sierpień 2009
Sieć PIONIER ma długość 5375,5 km i doprowadza do wszystkich sieci MAN własne łącza światłowodowe (2 lambdy 10Gb/s)

luty 2010
Sieć PIONIER wychodzi poza granice Polski uruchamiając system transmisyjny DWDM pomiędzy Poznaniem a Hamburgiem przez  Słubice

grudzień 2010
Zakończenie budowy sieci PIONIER, która ma długość 5917,5 km światłowodów w Polsce, łączy wszystkie sieci MAN i zamyka pętle optyczne własnymi światłowodami i własnym systemem transmisyjnym.

grudzień 2011

Zakończyła się się instalacja na oddzielnej parze włókien nowego optycznego systemu transmisji DWDM na liniach światłowodowych sieci PIONIER. Cały system transmisyjny DWDM zbudowany w roku 2011 umożliwia uruchomienie do 80 kanałów optycznych 10 Gbit/s na jednej parze.

W roku 2012 w ramach rozbudowy sieci PIONIER zakończono budowę dwóch linii światłowodowych i uruchomiono system transmisyjny w relacjach:

• Miasteczko Śląskie - Katowice

• Kraków – Katowice

wrzesień 2013

W Szczecinie zakończono budowę ze środków własnych PIONIERa dodatkowego, niezależnego dowiązania światłowodowego o długości 12,43 km (1 rura fi40 z kablem światłowodowym) do kręgosłupowej linii światłowodowej biegnącej z Gorzowa Wlkp. do Szczecina. Powstała w wyniku tej budowy nowa pętla dowiązania w zdecydowany sposób zwiększyła zabezpieczenie przed awarią sieć PIONIER na terenie miasta Szczecin.